Door Gert van der Linden
De SABB ééncilinder scheepsdiesel is meer dan legendarisch. Dit kacheltje wordt ook wel liefkozend het ‘1-pittertje’ genoemd. Deze Noorse motor van de Damsgärd Motorfabrik uit Bergen is een heuse legende en staat bekend als zuinig, onverslijtbaar, uiterst betrouwbaar en vereist ook nog een keer erg weinig onderhoud.
Historie
In 1925 waren er langs de Noorse kust ongeveer 53 producenten van kleine semi-dieselmotoren voor vissersboten. Twee broers, Alf en Håkon Söyland, startten een firma bij Bergen en ontwierpen een 3 pk motor. Drie jaar later, betekende het ontwikkelen van een grotere 7 pk motor bijna de doodsteek voor de onderneming, omdat deze motor zorgde voor het breken van krukassen! Echter de slinger werd aangepast en de motor werd opnieuw gelanceerd onder de naam Ny-Sabb (Nieuwe Sabb), waarna het woord ‘Sabb’ synoniem werd voor hardheid en betrouwbaarheid. De motoren vielen in de smaak bij de vissers en het bedrijf floreerde. Alf’s twee zonen, Gunnar en Koll, kwamen bij het bedrijf vlak na de oorlog, gevolgd door Håkon’s zonen Jan Anders en Håkon jr.
In 1955 maakte een volledige diesel, ontworpen door Gunnar, zijn debuut: de SABB G. Het was een lange slag een-cilinder watergekoelde motor. Gemakkelijk handmatig te starten en voorzien van een Bosch indirect brandstofinjectie-systeem, kon deze dagenlang lopen in een traag tik-over zonder vast te lopen. Na de ontwikkeling in de jaren vijftig is deze motor vele jaren in productie geweest.
De SABB G motor werd geplaatst in (tien)duizenden werkboten, vissersboten en plezierjachten in met name de jaren zestig en zeventig. Ook werden SABB motoren door scheepvaartmaatschappijen in reddingsboten gebruikt, omdat het de enige motor was, die men kon starten in de reddingsboten aan de sloepkraanbalken en die nog steeds liepen na tien minuten als de boten werden gelanceerd, zonder dat ze gekoeld hoefden te worden. Het model G is één van de langst gelopen productie- processen uit de geschiedenis van de Noorse scheepsmotoren. Ten tijde van haar 50-jarig jubileum in 1975, had SABB Motor 170 werknemers in dienst en leverde 3.200 motoren per jaar van 8 tot 30 pk. In 1976 kwam de absolute mijlpaal, de fabriek produceerde het 50-duizendste exemplaar.
De motor is met weinig vermogen toch zeer geschikt voor het lange zwaardere leven op zee. De Noorse vissersboten hebben er veel mee gevaren langs de kusten en fjorden. Ook in Zweden is de motor veel toegepast voor allerlei boten op de Zweedse meren en kustwateren. De motor kan net zo lang vol vermogen leveren als nodig is, zonder overbelasting. Zodra de motor gestart is geeft die het zo mooie donkere ‘plof-plof-plof’ geluid. Overigens zijn SABB onderdelen nog steeds te krijgen, bijvoorbeeld bij Bakker Protech in Warmond of Jachtservice Leslie te Amsterdam (www.jachtservice.nl).
Techniek voorbeeld
| Motor | SABB G diesel één cilinder; 10 PK handgeslingerde start |
| Koeling | Watergekoeld |
| Schroefas | Vetgesmeerd |
| Schroef | 2 blads; verstelbaar |
| Koppeling | Vrijloop; middels een pedaal/hendel gestuurde slipkoppeling gaat as op de motor |
| Verbruik | 1,2 liter/u bij vol vermogen, 0,8 liter/u bij half vermogen |
Zelf onderhouden voorbeeld:
- Lagers checken;
- Brandstofsysteem checken: pomp moet pompen en injector stellen (geen straaltje, maar spray);
- Kleppen slijpen;
- Timing kleppen checken voor inspuitmoment;
- Schoonmaken en ontkolen;
- Pakkingen checken en waar nodig vervangen;
- Zuigerveren checken en compressie meten.
Tips bij moeilijk starten:
De SABB heeft weinig compressie nodig om te starten. Bij te weinig compressie (bijvoorbeeld door een lekke klep), kun je starten door doorstarten op de startmotor en een beetje starthulp (spuitbusje bij automaterialenzaak verkrijgbaar) in de luchtinlaat te spuiten. Bij lage temperaturen ontbrandt diesel slecht/niet, maak dan gebruik van een voorgloeier. Tijdje slingeren met gashandel dicht. Dan met gashandel 1/4 am 1/2 open fors op toeren slingeren (Kijk erg uit voor een slag van de slinger als de motor wel aanslaat!!!!). Heb je een kleplichter, doe dan bovenstaande met kleplichter op ‘open’. Voldoende toeren in motor en vliegwiel?? Slinger los en kleplichter ineens dicht. Slingeren moet echt een tijdje, omdat eigenlijk alle SABBjes niet zo goed zijn afgesloten bij de zuigerveren. Door te draaien ‘klots’ je de carterolie langs de zuigerwand wat voor een soort afsluitingsfilm zorgt. Zeker in combinatie met iets anders kan dit net het verschil maken.
Als het eenmaal werkt en je gaat varen: wel even letten op de vetnippels. Regelmatig vetspuiten. En op de as zitten twee draaipotten. Zorg dat hier ook voldoende vet in zit en draai ze na elke vaartocht even een slagje door. Zorg ook dat het oliepotje bovenop het kleppendeksel vol olie zit als je gaat varen. Bij langere tochten beide ook even tussendoor doen (oliepotje en de twee draaipotten), de andere nippels incidenteel.
Downloads
Handleidingen SABB motoren
- Download de pdf SABB GA, GAG, handleiding, engelstalig, 31 pagina’s (3,7 Mb)
- Download de pdf SABB G, handleiding, engelstalig, 94 pagina’s (11 Mb)
- Download de pdf SABB G, handleiding, nederlandstalig, 61 pagina’s (6,9 Mb)
- Download de pdf SABB GG, handleiding, engelstalig, 67 pagina’s (5,7 Mb)
- Download de pdf SABB 2G en 2J, handleiding, engelstalig, 74 pagina’s (8,7 Mb)
- Download de pdf SABB 2H, 2HG, 2HSP, handleiding, engelstalig, 54 pagina’s (5,2 Mb)
- Download de pdf SABB H en HG, handleiding, engelstalig,18 pagina’s (2 Mb)
- Download de pdf SABB H1965, onderhoud achteruitversnelling, engelstalig, 37 pagina’s (3,1 Mb)
Overige
- Download de pdf ’75 jaar SABB Motoren’, noorstalig, 17 pagina’s (1 Mb)
- Download de pdf ‘Identify your SABB engine and gearbox’, engelstalig, 4 pagina’s (64 Kb)
- Download de pdf ‘SABB Service en maintenance tips’, engelstalig, 23 pagina’s (1 Mb)
Filmpjes op YouTube
