- Boot: RIH, Förruffad Motorbat, Ontwerper: Ruben Östlund, 8,5 x 2,1 meter
- Boot: Gazell, 40 m2 Scherenkruiser, Ontwerper: Tore Holm, 15,4 x 2,37 meter
Over de eigenaren
Sorry, deze content is alleen bedoeld voor leden van de Zweedse Klassiekers Club. Log in als je een lid bent of meld je aan als lid.
GAZELL
De 40 m2 Scherenkruiser Gazell (S62). Een wonder in mahoniehout.
Lengte 15,34 meter, LWL 9,80 meter, breedte 2,37 meter en diepgang 1,71 meter. Waterverplaatsing nu 4 ton, ballast 2 ton. Zeiloppervlak op basis van 85% voordriehoek: 40 m2. Met de grote Genua bijna 60 m2. Karveel gebouwd, Honduras mahonie op eiken en gegalvaniseerd stalen spanten, met een dek van oregon pine en mahonie lijfhouten. De opbouw is van Honduras mahonie. Gazell is gebouwd uit één stam mahoniehout, die op de werf is verzaagd.
Geschiedenis
In 1933 kreeg Tore Holm, begenadigd ontwerper, scheepsbouwer en wedstrijdzeiler, van zijn vriend Axel Rydin de opdracht een 40 m2 scherenkruiser te ontwerpen. Het moest wat bijzonders worden: de langste 40 m2 ooit! In 1934 was dit ontwerp gereed en werd het werk aanbesteed bij Küngsörs Batvarv van Oscar Schelin. (Zie ook: www.kbvarv.se)
Gazell werd conform bestek opgeleverd in het voorjaar van 1935, getuige de meetbrief van 23 mei 1935. Rydin was al jaren actief in de scherenkruiserwereld (1920 bemanningslid bij Tore Holm op de 40 m2 SIF, gold medal), was eerder al eigenaar van enkele 55 en 40 m2 scherenkruisers en was als welgesteld zakenman in staat om zo’n omvangrijk schip nieuw te laten bouwen. Toen nog doenlijk, nu een hele dure kwestie!
Als bestuurslid van de Norköping Segel Selskap was hij actief op de wedstrijdbanen. Met Gazell won hij van begin af aan prijzen. Rydén is tot 1940 eigenaar van Gazell. Nummer twee in de rij was Lennart Hellman, die Gazell van zijn vrouw cadeau kreeg, omdat er geen benzine voor zijn motorboot meer te krijgen was i.v.m. de oorlog. Je moet maar gelukkig getrouwd zijn! Gazell bleef tot 1956 in die familie. Vanaf 1957 tot 1967 was Gazell in het bezit van de familie Edlund. Opgevolgd door de familie Wirström uit Södertalje die haar van 1968 tot 1978 bezaten. In 1979 vinden we Gazell in Nynäshamn, waar Harald Parmell tot 1991 de eigenaar is. Hij verkocht haar aan Arvid Klingspor in Stockholm, die Gazell zeilde tot zijn dood in 1997. Van 1998 tot 2003 was Anders Arnheim eigenaar, een Amerikaan van Zweedse oorsprong die Gazell een plekje in Ljusterö gaf, waar hij jaarlijks een maand met haar kwam zeilen. In 2003 kochten wij Gazell via Baum & König in Kiel, makelaar in klassieke boten.
Dan zijn wij aan de beurt!
Wij, mijn vrouw en ik, zijn dus de 8e eigenaar(s)… Al met al was het een echte ontdekking, zo ergens ten westen van Udevalla in een kleine werf in Bokenäs, midden in het land. 15,4 meter élégance, helemaal van mahonie en in erg goede staat. We waren op de heenweg naar Noorwegen, dus konden we afspraken maken met de makelaar en op de terugweg nog even spijkers met koppen slaan. Zo is het gebeurd. Gazell zou, na een lak- en antifouling-beurt en wat klein scheepstimmerwerk, in het najaar op transport gaan naar Nederland. Begin november kwam Gazell in Numansdorp, waar we inmiddels een ligplaats gevonden hadden. Na 1,5 jaar op het droge was het wel even opletten bij de tewaterlating, maar na 2 dagen hangen in de kraan waren de naden dicht. Daarna begon de grote puzzel: het optuigen van het schip. Ook dat lukte gelukkig, zonder moeilijkheden kwam alles voor elkaar. Een wintertent er op en Gazell en wij konden wachten op betere tijden, die in maart aanbraken.
We hebben sindsdien – op een enkel incident met een grote rode boei na – probleemloos gevaren, hoewel het wel wat onwennig was in het begin. Gazell heeft een inboard motortje van 10 PK op een saildrive, dat achter het roer zit. Daardoor is manoeuvreren op de motor een kunst apart en je moet niet proberen heel langzame manoeuvres te maken. Achteruit varen is ook niet haar sterkste punt. Daarbij is het best even wennen met de voorsteven op 10 meter en de spiegel op 5 meter afstand. Verder kostte het best veel tijd om uit te vinden wat een scherenkruiser allemaal wel kan. Dat is namelijk heel veel, veel meer dan je van zo’n lichtgebouwd schip zou verwachten. Maar dat is allemaal heel spannend. Waar we eerst al blij waren met 6 knopen vaart, bleek er al snel veel meer in te zitten. De hoogst vastgestelde snelheid over de grond was tot nu toe 10,2 knopen, maar toen hielp de stroom wel wat mee. Al met al een enorme snelheid, probeer maar eens met een motorbootje 10 knopen te varen. ‘RIH’ onze Ruben Östlund klassieker, haalt dat maar net met haar 50 pk! Dan heb je wel het idee dat je bijna kunt gaan waterskiën erachter.
Inmiddels hebben we Gazell van 2004 tot en met 2010 op het Hollands Diep en het Haringvliet gevaren, waar we in de Marina Numansdorp langzij een T-steiger onze ligplaats hadden. Heel comfortabel en makkelijk af- en aanmeren. In de winter lag ze onder een integraaltent in de binnenhaven, uit de wind en vrij van ijs met een dompelpomp er onder. Helemaal goed. Eens per twee jaar een maand of twee er uit voor lakken en antifouling en ander winterwerk, dat houdt je van de straat en het lijf fit… terwijl het je boot ook goed bekomt.
Verder hebben we veel en succesvol gevaren bij verschillende evenementen, zoals de Dutch Classic van 2005, 2007 en 2009. De 2e keer wonnen we de grote klasse (mega-klassiekers) op rating en de laatste keer wonnen we, op een diskwalificatie na, alle wedstrijden op line honours en op een na alle wedstrijden ook op rating. In september 2010 zijn we naar de Westeinder verhuisd, waar Gazell bij het Prinsessenpaviljoen een box heeft. Een beetje breed, maar ja, dan kan de motorboot (RIH) er mooi naast. De ligplaats is wat aan de korte kant en wat ondiep, maar dat is makkelijk bij het afmeren. We leggen Gazell eerst stil in de modder en dan zekeren we haar met de voor- en achterlijnen. Wel even oppassen in het nieuwe seizoen of de ligplaats is uitgebaggerd…
In de winter van 2010/2011 heeft Gazell weer onder haar tent gelegen, maar de plek was niet erg beschut en er was wel heel veel ijsgang. Gelukkig is ze niet vastgevroren, maar we hebben toen besloten voortaan winterberging op het droge onder dak te zoeken. Inmiddels overwinteren zowel Gazell als RIH bij Jachtwerf Kraan in Leimuiden. Daar overwinteren meer klassiekers.
De Westeinder blijkt een prima zeilwater te zijn voor Gazell, niet te druk en mooie lange rakken. Zelfs de doorgangen naar en de kleine Poel zijn toegankelijk, onder enig gepiep van de dieptemeter. Bij oostenwind leggen we dan aan in Kudelstaart en verder biedt Watersportvereniging Aalsmeer ook een gastvrije steiger aan de buitenzijde, waar Gazell mooi langs kan liggen.
‘Literatuurlijst’
- Ontwerptekening, lijnenplan en bouwtekening met bouwspecificatie, Tore Holm 1934
- Klassificeringscertificaat Svenska Seglerförbundet, 23-5-1935
- En Bok om Segling, NSS Jubileumbok 1887-1937
- Klassiska Svenska Segeljakter
- Museiförenningen Sveriges Fritidsbatar (MSF) Arskrift 1984
- MSF, Alla Vara Skargardskryssaren
- SSKF, Jakt pa Kryss
- The Encyclopedia of Yachtdesigners
- VKSJ jubileumboek, Klassieke Zeiljachten, schoonheid uit het verleden
- SSKF The World of Square meters, n.a.v. het 100 jarig jubileum van de klasse
- De Zweedse speelfilm Vendetta, waarin Gazell figureert.
RIH Een Rüben Östlund uit 1935
Type: “FÖRRUFFAD MOTORBAT”. Ontwerp: Rüben Östlund. Bouwer: Lidingö Varv of Fisksaetre Batvarv. Lengte 8,5 meter, breedte 2,10 meter, diepgang 0,70 meter. Gewicht circa 1,7 ton. Motor: Volvo Penta BB50 met keerkoppeling en 2:1 reductiekast ±1950.
Bouwwijze: Composiet karveel, mahonie gangen op eiken en stalen spanten. Het dek is eveneens van mahoniehout met brede gangen in zogenaamd naadkarveel.
RIH is een voorbeeld van een typisch Östlund ontwerp. Je kunt zien dat Östlund bij Pettersson in de leer is geweest, met name wat betreft het boegprofiel. Net als Pettersson liet hij de typische “oren” aan het voordek verdwijnen, waarbij de glooiing van gangboord naar voordek ter hoogte van de windramen kwam te liggen. Pettersson was een kampioen in het tekenen van elegante motorboten, die met weinig motorvermogens toch goed en vooral economisch presteerden. Hij maakte ongelooflijke zeereizen met zijn Viking-modellen.
Östlund ontwikkelde een andere visie op motorboten. Minder gepiekte spantvormen met name in de midscheeps en in het achterschip, maakte dat er meer vermogen in deze bootjes kon worden gelegd. Opvallend is dat Östlund ook al snel de geknikte spiegel verving door een rond gezette, waarbij hij wel de elegante valling achterover behield. De Östlund boten kenmerken zich door een geringe trim voorover, wanneer de boot stil ligt. Zodra er wat tempo wordt gemaakt, zakt de spiegel een weinig, waardoor de boot “mooi”op de waterlijn komt te liggen. Bij vol gas, maar wie vaart dat nou, zakt de kont wat te ver weg en zouden twee trimvlakken aan de spiegel goede dienst kunnen bewijzen. Maar ja dat is niet origineel… Wij bewaren de ankers gewoon onder het voordek.
De kajuit onder het voordek bevat een klerenkast aan bakboord waarin een verwarmingselement is ingebouwd, een klein (houten) aanrecht aan stuurboord, waarop een petroleum 2-pits kooktoestel kan worden geplaatst, twee lades en twee klapkastje met planken. Naar voren toe zijn er twee zitbanken waarop geslapen kan worden. Helemaal in de punt bevindt zich een kastje “med buro” volgens de Zweden, waarbij het bovenste deurtje van een spiegel is voorzien. Kijk je naar voren door het kajuitdeurtje, dan lijkt het of RIH een hele lange neus heeft met een mannetje voorin!
De kuipruimte van RIH is behoorlijk groot, ware het niet dat er nogal een flinke motor in staat.
Ook een klassieker, te weten de door PENTA gemariniseerde motor van de VOLVO PV 444.
Toevallig was dat mijn eerste auto, dus dat is een oude bekende. Aan stuurboordzijde is een kastje met daarin de koperen brandstoftank, dat tevens dienst doet als opstapje om op het voordek te komen. Daarvoor moet je het rechtse raam dan naar het middenraam klappen, dat gemonteerd is op het schuifluik dat de kajuit toegangkelijker maakt. Tevens geeft het daar dan stahoogte, want echt onder dek kun je alleen spreken van zithoogte. Aan bakboordzijde is het stuurwiel geplaatst tegen een kast die de metertjes en de accu bevat. De stuurinrichting werkt met kabels over katrollen en een kwadrant op de roerkoning. Bij schade kan op het achterdek een helmstok worden ingestoken (een standaard Zweedse voorziening). Achter tank en stuurpositie zijn twee wegklapbare zitplankjes met rugleuning geplaatst. Verder naar achteren zijn er twee neerklapbare langsbanken en achteraan is er een bank in de breedte. Deze is makkelijk wegneembaar, zodat de ruimte onder het achterdek goed bereikbaar is. Gelet op de trim van de boot is het aan te bevelen daar geen zware spullen te leggen.
Herkomst – toekomst
Wij hebben ‘RIH’ gevonden op de Zweedse Marktplaats, www.blocket.se in de zomer van 2010.
Wij hadden oorspronkelijk het plan om na Gazell met een motorbootje verder te gaan, maar toen we naar Oegstgeest verhuisden en aan de Haarlemmer Trekvaart kwamen te wonen hebben we de plannen wat ineen geschoven.
De wetenschap dat we Gazell onder onze hoede hadden gaf de vorige eigenaar het vertrouwen dat hij RIH wel aan ons kon toevertrouwen. Na een gezellige trip naar Stockholm, waar wij kennis maakten met de vorige eigenaar, de boot en de Stockholmse scheren, waren de zaken vlot geregeld. Ruim een maand later konden we RIH, door de uitstekende service van Wijbrandi boottransport in Friesland, hier verwelkomen. Ze paste prima naast Gazell in de box, voor ze aan het eind van het seizoen bij Van Dam in Oude Wetering in de winterstalling ging. Die winter hebben we er maar weinig aan hoeven doen, anders dan wat lak op het dek en nieuwe antifouling. Intussen hadden we een plek in de Haarlemmer Trekvaart geregeld, vlak bij huis en prima in het zicht om er zo nu en dan eens van de overkant van het kanaal naar te kijken. In 2011, 2012 en 2013 hebben we heel wat mooie tochtjes met familie en vrienden over de Kaag gemaakt.
Een schippersgroet
